آبیاری قطره ای در گلخانه
چه روش هایی برای آبیاری گیاهان در گلخانه ها مورد استفاده قرار میگیرد ؟
یکی از پارامترهایی که تاثیر بسیار زیادی در کیفیت محصولات گلخانه ای دارد روش صحیح آبیاری است. مقدار آب مورد نیاز گلخانه به منطقه کشت و شرایط آب و هوایی،محصول مورد کشت ، زمان و فصل کشت و سیستم تهویه و گرمایشی گلخانه بستگی دارد. یک سیستم استاندارد آبیاری طوری طراحی می‌شود که مقدار دقیق آب مورد نیاز محصول را در طول سال بطور روزانه تامین نماید. تا از بروز ضرر و زیان احتمالی جلوگیری و میزان راندمال تولید افزایش یابد.
انواع روش های آبیاری گلخانه ای :
روش آبیاری دستی یا سطحی
یکی از سنتی ترین روش ها برای آبیاری ،روش دستی است.
امروزه این روش به دلیل غیر اقتصادی بودن،زمان بر بودن ، بازدهی پایین ، هدر رفت آب ، پایین بودن بازده تولید ،امکان خروج املاح مفید از خاک، بروز انواع قارچ ها و انگل ها در اثر ماندابی شدن خاک، افزایش رشد علف های هرز دیگر در گلخانه های مدرن جایگاهی ندارد، حتی در زمین های زراعی هم استفاده از آبیاری دستی یا سطحی توصیه نمی شود.
آبیاری محیطی
آبیاری محیطی معمولا برای گلخانه‌های باغچه‌ای با بستر ثابت استفاده می شود.
در این روش از لوله لی فلت و یا لوله های پلی اتیلن و نازل‌های پلاستیکی استفاده می‌شود که نازل‌های پلاستیکی آب را بر روی سطح خاک، زیر شاخه و برگ‌ها بر اساس نیاز با زاویه های 45 ، 90 و 180 درجه تنظیم واسپری می‌کند.
توصیه می شود اگر روش آبیاری محیطی را انتخاب کرده اید از لوله های پلی اتیلن سخت استفاده نکنید؛ چرا که لوله‌های سخت پلی اتیلن به دلیل نداشتن انعطاف لازم، پس از مدتی جابجا شده و تغییر مکان می‌دهد که باعث به هم خوردن زاویه نازل‌ها شده که ممکن است نازل‌ها از داخل گلدان‌ها خارج شوند.
لذا برای جلوگیری از این مشکلات پیشنهاد می‌شود از لوله‌های انعطاف پذیر لیفلت استفاده شود. استفاده از لوله‌های تاشوی لیفلت، علاوه بر اینکه باعث برطرف شدن این مشکل می‌شود،مقرون به صرفه هستند ، طول عمر بالایی دارند و به راحتی می توان آن ها نصب و جابه جا کرد.
روش آبیاری سقفی -آبشاری یا بارانی
آبیاری سقفی شامل یک خط لوله اصلی انتقال آب است که سرتاسر سالن کشیده می شود و رایزر‌ها و نازل‌هایی در سقف یا کف سالن نصب می شوند و در ارتفاعی بالاتر از گیاه قرار گرفته و آب را بر روی گیاه اسپری می‌کنند. که معمولا ارتفاع 60 سانتیمتری برای آبیاری گلهای آپارتمانی و ارتفاع 180 سانتیمتری برای گلهای دیگر رعایت می شود.
در این روش، حرکت نازل به صورتی است که یک الگوی چرخش 360درجه‌ای را به طور مداوم طی می‌کند تا سطح آبیاری یکنواختی انجام شود.همچنین در این روش سینی‌هایی با شیب بسیار کم برای جمع‌آوری آب بین گلدان‌ها و هدایت آن به سمت منبع تعبیه می شود تا از هدر رفت آب ، جلوگیری شود.
از مزایای این روش می توان به افزایش درصد رطوبت گلخانه و در نتیجه کاهش تبخیر و تعرق از سطح گیاه و کاهش دمای گلخانه اشاره کرد.
این روش برای آبیاری برخی گیاهان قابل استفاده نمی باشد . به دلیل اینکه آب بر روی شاخ و برگ گیاه اسپری می شود و این می تواند باعث بیماری و افت در گیاه شود به جز گل ها و گیاهان زینتی که شاخ و برگ آنها نسبت به رطوبت حساس نیست وآب پاشی باعث طراوت و شادابی گیاه می شود.
آبیاری مه پاشی (میست)
در روش مه پاشی یک لوله اصلی آب سرتاسر سقف گلخانه در جهت طولی کشیده می شود. لوله اصلی به نازل‌هایی متصل است که می‌توانند آب یا محلول کود و موادمغذی را بر روی گیاهان بپاشند.
نازل‌ها بر روی یک تسمه سوار هستند که بوسیله یک موتور الکتریکی جابجا می‌شوند. همچنین مقدار آب خروجی با سرعت نازل که از بالای گیاهان عبور می‌کند، تنظیم می‌شود.
این روش برای تکثیر گیاهان قلمه ای و تولید نشاء بسیار مناسب است و آب به صورت قطرات بسیار ریز به صورت پیوسته بر روی محیط کشت پخش شده و باعث کاهش درجه حرارت محیط و تامین رطوبت نسبی مورد نیاز قلمه‌ها و نشاء می‌شود.
روش آبیاری قطره‌ای در گلخانه ها
یکی از بهترین و کارامد ترین روش های آبیاری گلخانه ای روش آبیاری قطره ای است. در این روش آب در فواصل مکرر و قابل تنظیم از طریق قطره چکان‌ها و دریپرها که در امتداد مسیر لترال قرار دارند، به گیاه منتقل می‌شود.
راندمان روش آبیاری قطره‌ای بین 90 تا 95 درصد تخمین زده می‌شود، که به نسبت سایر روش‌ها که در بهترین حالت راندمانی بین 60 الی 70 درصد دارند، بسیار چشم گیر است.
همچنین در روش آبیاری قطره ای، علاوه بر آب می توان کودهای شیمیایی و سایر مواد مورد نیاز گیاه را به صورت محلول توسط قطره چکان ها به گیاهان رساند. صرفه جویی در مصرف آب و عدم رشد علف هرز از دیگر مزایای این روش است.
گفتنی است در روش آبیاری قطره ای، در صورت کشت گیاهان گران قیمت برای جلوگیری از انتقال و سرایت بیماری ها، قارچ ها و انگل ها از محیط خارج گلخانه و خطر صدمه دیدن محصولات می توان با نصب سنسور، سیستم را کاملا اتومات کرده و از رفت و آمد بی مورد به داخل گلخانه جلوگیری کرد.
به همین دلیل است که روش قطره ای به عنوان بهترین روش برای آبیاری گلخانه ای و آبیاری مزارع معرفی می شود. از معایب این روش هزینه ی نسبتا بالای آن است ولی در بلند مدت بسیار به صرفه است و باعث افزایش بهره روی و صرفه جویی در منابع آبی ، هزینه ، زمان و.. می شود.
از دیگر معایب این روش می توان به گرفتن و مسدود شدن قطره چکان ها در صورت کیفیت پایین آب اشاره کرد. که راه حل این مشکل ایجاد سیستم تصفیه مناسب است تا جلوی انسداد فیزیکی(یعنی قرار گرفتن سنگ ،گل و..) و انسداد شیمیایی (باکتری ها و جلبک ها ) را بگیرد.
معمولا انسداد فیزیکی زمانی که منبع تامین آب رود خانه و آب جاری است اتفاق می افتد و انسداد شیمیایی زمانی که منبع زیر زمینی است مثل چاه .
با اضافه کردن اسیدها به سیستم تصفیه می توان از رسوب کلسیم و منیزیم در لوله ها جلوگیری کرد و کلر نیز باعث تجزیه شدن لجن های تشکیل شده توسط باکتری ها می شود.
روش آبیاری زیر سطحی یا نشتی
آبیاری زیرسطحی تراوا سیستمی است که با استفاده از لوله های متخلخل اسفنجی آب، کود، سم و موارد مغذی را در یک فضای رطوبتی مستقیما در اختیار ریشه قرار می‌دهد. اجرای این روش مانند آبیاری قطره ای است، با این تفاوت که به صورت زیر زمینی و نشتی انجام می شود.
برای این کار می توان لوله ها را در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتری درون شیارهایی داخل زمین قرار داد و با خاک روی آن ها را پوشاند. از مزایای این روش می توان به آبیاری آسان ریشه ،جلوگیری از رشد علف های هرز وعدم نیاز به تسطیح زمین اشاره کرد.
روش آبیاری حصیری :
در آبیاری حصیری یک وسیله ی ثابت و همیشگی آبیاری برای گلدان ها وجود دارد. یک زیر حصیر تخصصی شده با لوله های آبرسانی قطره ایT رطوبت همیشگی ایجاد می کند.
زمانی که گلدان روی حصیر مخصوص آبیاری قرار می گیرد رطوبت از حصیر بالا می آید و از طریق سوراخ های زه کشی وارد خاک گلدان می شود و به جذب رطوبت ادامه می دهد تا جایی که خاک به صورت یکنواخت مرطوب شود. زمانی که سطح بالایی خاک به دلیل تبخیر رطوبت از دست می دهد دوبار خاک گلدان رطوبت حصیر را جذب می کند.
بنابراین در این روش نیازی نیست که دائما نگران آبیاری بیش از حد یا آبیاری کم تر از حد گلدان ها باشید.
تجهیزات آبیاری قطره ای گلخانه
یکی از مهمترین مولفههای رشد گیاه در یک گلخانه، سیستم آبیاری است. انتخاب سیستم آبیاری مناسب برای رشد و سلامت گیاهان بسیار مهم است، به خصوص در گلخانه‌ای که باغبان کنترل رطوبت را بر عهده دارد. به همین دلیل، سیستم آبیاری برای گلخانه باید به گونهای باشد که توسط باغبان کنترل و نگهداری شود تا گیاهان به نسبت مشخص آب دریافت کنند.
هنگام انتخاب یک سیستم آبیاری و خرید تجهیزات آبیاری قطره ای گلخانه اندازه گلخانه را در نظر بگیرید. سیستم آبیاری قطره‌ای کارآمدترین راه برای آبیاری یک گلخانه است.
سرعت انتقال و تزریق آب در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای بستگی به نوع گیاهانی دارد که قرار است با این شیوه آبیاری شوند. در کنار لوازم عمده‌ای که برای تجهیزات آبیاری قطره ای گلخانه وجود دارد،
لوازم جانبی دیگری موجود می‌باشد که می‌توان از فیلتر، تنظیم کننده فشار، لوله‌های مخصوص و یک سری شلنگ‌ها نام برد که می‌توانند آب را به صورت قطره چکانی به گیاهان و محصولات گلخانه‌ای برسانند.
استفاده از تجهیزات آبیاری قطره ای گلخانه با کیفیت از هدر رفتن آب به میزان قابل توجهی کم می‌کند و این مساله موجب کاهش هزینههای آبیاری می‌شود.
امروزه روش‌های زیادی وجود دارد که با تکیه بر آنها می‌توانید برای آبیاری کشاورزی، گلخانه و باغ‌ها اقدام کنید، کافی است از کارشناسان و متخصصان در این حوزه راهنمایی‌های لازم را کسب کنید. آب در دسترس از طریق رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی نیاز به برنامه‌ریزی دارد. با کمک تجهیزات آبیاری قطره ای گلخانه می‌توان از آب حداکثر استفاده را کرد. بذرها و دانه‌های نهفته در درون خاک نیاز به هوای کافی دارند، عدم توجه به تجهیزات آبیاری بارانی و قطره‌ای باعث کاهش اکسیژن گیاهان خواهد شد.
اگر مشاهده کردید که دانه‌ها به زودی جوانه می‌زنند، به این دلیل است که آب زیاد در گلخانه، در میزان هوادهی خاک تاثیر می‌گذارد.
بی توجهی به تجهیزات آبیاری قطره ای گلخانه باعث می‌شود تا ریشه‌ها لنگر لازم برای رشد گیاه را فراهم نکنند. این باعث آسیب دیدن محصولات و کاهش کمیت و کیفیت آنها خواهد شد. علاوه بر آن مصرف سرانه شما در میزان آب بیش از حد مورد نیاز می‌گردد.
